H. van 't Veld: Beminde broeder die ik vond op 's werelts pelgrims wegen

Jan Luyken (1649-1712) als illustrator en medereiziger van John Bunyan (1628-1688)

Centraal in deze studie staat de doopsgezinde Jan Luyken, de belangrijkste Nederlandse dichter aan het eind van de zeventiende eeuw, de ook een zeer productief etser was. Beschreven en geanalyseerd worden de illustraties die hij vervaardigde bij de vertalingen in het Nederlands van vier geschriften van de Engelse baptistenvoorganger John Bunyan, waaronder diens allegorie The Pilgrim's Progress.
Luyken wordt gekarakteriseerd als iemand die rechtzinniger was dan waarvoor velen hem gehouden hebben. Betoogd wordt dat zijn geestverwantschap met het gedachtegoed van de Duitse mysticus Jacob Böhme veel minder groot is dan verondersteld. Niet een affiniteit tot Böhme verbond hem met Bunyan, maar de Bijbelse notie van de levenspelgrimage. Dit motief neemt na de illustratie van Bunyans werken sterk toe in Luykens godsdienstige poëzie, zijn geestelijke liederen, zijn pastorale brieven en eveneens in zijn etswerk.
Opmerkelijk is het, dat Luyken, die wel als een 'stille in den lande' is gekarakteriseerd, via zijn optreden als illustrator van Bunyan van mondiale cultuurhistorische betekenis is geworden.
In de van meer dan 200 illustraties voorziene studie worden de druk, de illustratie en de receptie van het viertal geschriften van Bunyan wereldwijd geanalyseerd en besproken. Het blijkt dat Luykens Bunyanprenten vooral in de 18e eeuw geheel of vrijwel onveranderd in ets- of in houtsnedevorm zijn overgenomen in uitgaven van Bunyans geschriften in Engeland en Noord-Amerika en in vertalingen in Nederland, Duitsland en diverse andere Europese landen. Daarna is door invloed van de zending vooral Bunyans Pilgrim's Progress vrijwel in alle talen vertaald. Zowel in Nederland, Engeland als overal ter wereld worden tot op de huidige dag door kunstenaars nabootsingen vervaardigd die qua compositie en/of bepaalde beeldelementen duidelijk schatplichtig zijn aan Luykens etsen.

H. van 't Veld (geb. 1932) studeerde Nederlandse taal- en letterkunde, Algemene en vergelijkende Bantoeïstiek en Zendingswetenschap. Van 1963-1969 werkte hij als missionair-linguïst in Kenia; van 1977-1993 was hij rector van het Ichtus-College te Veenendaal. Deze studie werd geschreven als dissertatie (Vrije Universiteit te Amsterdam).