W. van der Zwaag: De Reformatie der Puriteinen

Kerkhistorie van Engeland tussen Reformatie en Revolutie

'De oude Engelse puritein was iemand die God boven alles de eer gaf en naast en onder God iedereen gaf wat hem verschuldigd was.' Zo wordt hij door de zeventiende-eeuwse kerkhistoricus J. Geree omschreven. 'Zijn voornaamste zorg was God te dienen en daarin deed hij niet wat goed was in zijn eigen, maar in Gods ogen, waarbij het Woord van God tot maatstaf stelde in zijn godsdienstige verrichtingen.' In dit licht gezien kan het niet worden ontkend dat de hervormings- of puriteinsgezinden na de tijd van de Reformatie 'het heilige zaad tot steunsel' van de Kerk van Engeland zijn geweest.

In dit werk wordt een gedetailleerd overzicht gegeven van de kerkhistorische ontwikkeling in Engeland, Schotland en Noord-Amerika in de tijd tussen de Reformatie en de Revolutie. Na eerst de voor-reformatorische periode te hebben behandeld wordt nader stilgestaan bij de totstandkoming van de Reformatie onder koning Hendrik Vlll. Vervolgens wordt de strijd tussen de Reformatie en Rome en de politieke achtergronden hiervan getekend tijdens de regeringen van Eduard V1 en Maria Tudor. Uitvoerige aandacht wordt besteed aan de opkomst van het puritanisme onder koningin Elizabeth en de voortgang hiervan ook in alternatieve vorm.

De in 1642 uitgebroken Burgeroorlog, die het Stuartregiem ten val bracht, betekende zowel de triomf als de crisis van het puritanisme onder Cromwell. Deze omwenteling leidde zelfs tot een puriteins concolie, namelijk de wereldhistorische Westminster Synode (1643-1649). Op de Restauratie onder Karel ll volgde een langdurige periode van verdrukking voor de kerk, waaraan door de Roemrijke Omwenteling van 1688 een einde werd gemaakt. Het achttiende-eeuwse reveil in Engeland en Wales, dat zich ook uistrekte tot Schotland, bracht de kerk na een periode van geestelijk verval opnieuw tot leven. Veel aandacht worwdt in dit verband ook geschonken aan de zogenaamde 'Great Awakening' in een overzees puriteins bolwerk, namelijk Nieuw-Engeland. In de laatste hoofdstukken wordt nader ingegaan op het verband tussen het puritanisme en de missionaire gedachte. Het slothoofdstuk draagt als opschrift: Het puritanisme: terugblik en uitzicht.